Genealogisch blog 81

Kandelaars

Barthold van Haeften (1692-1772) en Margriet van Lynden van Hemmen (1699-1761) traden op 19 september 1719 in Nijmegen met elkaar in het huwelijk, volgens het “Nieuw Nederlands Biografisch Woordenboek” van Dr. P. C.  Molhuysen en en Prof. dr. P. J. Blok en volgens het boek “De Ridderschap van het Kwartier Nijmegen” van W. J. Baron d'Ablaing van Giessenburg. Het “Nederlands Adelsboek”, ook wel het “Rode Boekje” genoemd, vermeldt als huwelijksdatum 23 september 1719. Daar ik geen bevestiging kon vinden, dat op 23 september 1719 het (kerkelijke) huwelijk voltrokken zou zijn tussen Barthold en Margriet, ga ik ervan uit, dat in het Rode Boekje de verkeerde datum wordt genoemd. 

Barthold van Haeften en Margriet van Lynden van Hemmen, (foto’s explore.rkd.nl)

Voordat Barthold van Haeften en Margriet van Lynden van Hemmen in het huwelijk traden in de Nederduitse Gereformeerde Gemeente van Nijmegen, werden, zoals te doen gebruikelijk, de huwelijkse voorwaarden opgesteld. Het huwelijk van Barthold en Margriet was ongetwijfeld omgeven met de grandeur en pracht en praal, die verwacht mag worden bij twee zulke invloedrijke families.

Ter gelegenheid van hun huwelijk schonken Barthold en Margriet een gebrandschilderd raam aan de kerk van Wadenoijen, waarvan Barthold de Heer was. Op het raam, in de oostwand van de kerk boven de ‘herenbank’ staat het alliantiewapen van de families van Haeften en van Lynden afgebeeld, met daaronder de tekst: 

Heer Barthold van Haeften Heer tot Wadenoijen gecommitteerde ter vergadering van haar hoogmogend wegens de provintie van Gelderland en die hooghwelgeboore vrouwe Margriet van Lijnden vrouwe tot Wadenoijen.

In een artikel in De Stavelij, Jaarboek 2006 van de Nederlandse Zilverclub vermeldt Paul Kerckhoffs, dat de Nijmeegse zilversmid Gerardus Cornelii (1695-1745) een aantal zilveren kandelaars heeft vervaardigd ter gelegenheid van het huwelijk tussen Barthold van Haeften en Margriet van Lynden. De kandelaars dragen het alliantiewapen van de families Van Haeften en Van Lynden. In het jaarboek van 2004 had Gerard Lemmens twee van deze kandelaars al beschreven als “merkwaardig”, omdat ze opbollende ronde voeten hadden in plaats van vierkanten voeten met kwartcirkelvormige afgeschuinde hoeken zoals gebruikelijk in de Lodewijk XIV-stijl. De kandelaars bevinden zich momenteel in Museum Het Valkhof in Nijmegen.

Kandelaars in de Lodewijk XIV-stijl, 1719, foto Museum Het Valkhof

In 2004 slaagde het museum erin nog twee vrijwel identieke kandelaars te bemachtigen. Deze kandelaars dragen eveneens het gegraveerde familiewapen van de familie Van Haeften maar in een ruitvormig schild. Op basis van het meesterteken “FS”, een gehalteteken van 13 en een roos of bloem in contour is Kerckhoffs van mening, dat deze kandelaars uit Duitsland afkomstig zijn met een datering van eind 18^e eeuw, vermoedelijk gemaakt door zilversmid Friedrich August Joseph Gangolf Samans (1779-1835), die in het Duitse Geldern woonde en werkte. Omdat het familiewapen een ruitvorm heeft, neemt Kerckhoffs aan, dat deze kandelaars vervaardigd zijn voor een vrouwelijk telg uit het geslacht Van Haeften. Daar bij Koninklijk Besluit nr. 12 van 17 oktober 1822 de dochters van diplomaat Reinier van Haeften (1729-1800) erkenning verkregen van de titel barones vanwege de grote verdiensten van hun vader voor het land en het familiewapen (504-H-34) in ruitvorm mochten voeren, moeten de kandelaars toebehoord hebben aan één van deze vier.

 

Voorzijde zeepdoos  

Cornelii maakte voor Barthold van Haeften rond 1730 ook nog een zilveren zeepdoos, die eveneens voorzien was van het familiewapen. Deze zeepdoos is gemaakt in de vorm van een uit twee helften bestaande bol op een geprofileerde voet. De helften zijn gescheiden door een geprofileerde band. Dit type zeepdoos werd gebruikt om te voorkomen dat de zeep zou uitdrogen. Een vergelijkbare zeepdoos bevindt zich in Museum Het Valkhof.

Na 1729 gaven Barthold en Margriet de Haagse schilder Diederick Herman Cuijpers (1707-1779) de opdracht portretten van hen te schilderen. Tegenwoordig bevinden deze hierboven afgebeelde portretten zich in particuliere handen.

Door zijn vele werkzaamheden, onder meer als ambtman van de Bommeler- en Tielerwaard, bewindhebber namens Gelre bij de Verenigde Oost-Indische Compagnie en vertegenwoordiger van Gelre bij de Staten-Generaal, vestigden Barthold en Margriet zich in Nijmegen, aanvankelijk op de St. Jorisstraat. Deze woning deden ze later over aan hun dochter Theodora Anna (1721-1801) en haar man Jan Jacob de Geer (1714-1781). In 1758 kochten Barthold en Margriet van Matthias van der Lynden een imposante patriciërswoning met een enorme ommuurde barokke tuin aan de zuidzijde van het Kelfkensbosch, waarin tegenwoordig op de St. Josephschool is gevestigd.

Barthold en Margriet kregen 10 kinderen, die allen gedoopt zijn in de Nederduits Gereformeerde Gemeente in Nijmegen.

Tiel, 01-08-2016