Genealogisch blog 95

Zo moeder, zo dochter

Ze zeggen wel, dat genealogie uitsluitend een aangelegenheid is voor wat oudere, grijze heren, soms aangeduid met “ouwe lullen”. De dagelijkse praktijk leert, dat er ook (grijsharige) dames zijn die zich met stamboomonderzoek bezig houden. Maar Laurentia Clara Elisabeth van Haeften, die leefde van 1747 tot 1819, en haar dochter zijn het sprekend bewijs dat ook jongere vrouwen zich met de genealogie bezig hielden. En natuurlijk zijn er ook moderne jonge vrouwen die willen weten waar hun roots liggen.

Laurentia Clara Elisabeth van Haeften, ik zal haar hierna kortweg Laurentia noemen, was de jongste van de acht kinderen van de raad en schepen Johan van Haeften (1714-1748) en Adriana Aletta Storm van ’s Gravensande (1715-1796). Beiden genoten in het Utrechtse groot aanzien. Vader Johan bekleedde in die stad gedurende zijn korte leven nog tal van andere vooraanstaande functies. Laurentia werd, drie dagen na haar geboorte, op 6 januari 1747 gedoopt door dominee Gijsbertus Mattheus Elserus in de Domkerk.

Laurentia Clara Elisabeth van Haeften, schilder Benjamin Samuel Balomey, Frans Halsmuseum, Haarlem

Laurentia moet van jongs af een bijzonder kind geweest zijn met een wat trieste uitstraling, maar met een enorm gevoel voor standing. Haar latere echtgenoot zou zich in functie met haar vader moeten kunnen meten, beter nog was dat hij hogere functies zou bekleden. In haar drie huwelijken is ze dat uitgangspunt steeds trouw gebleven. Zelf vervulde Laurentia als regentes van het Pieters Gasthuis in Amsterdam en het Stads Logement in ‘s Gravenhage functies die met haar ideeën overeenkwamen. Of ze voor die functies ook de capaciteiten had moet sterk betwijfeld worden, want in beide gevallen werd ze op basis van slecht functioneren ontslagen. Op bestuurlijk niveau kon ze niet tippen aan de kwaliteiten van haar echtgenoten. Dat zal haar niet lekker gezeten hebben.

Laurentia was pas zestien jaar, toen ze in de Utrechtse Jacobikerk in 1763  trouwde met de Haarlemse raad en schepen Albert Fabricius (1736-1772), heer van van Almkerk, Heukelum, Santhorst, Naaldwijk, Yppel en Doorn. Het paar vestigde zich in Haarlem en kreeg drie kinderen, een dochter en twee zoons. Hun dochter trouwde later met Amsterdammer Pieter Witsen Elias (1758-1808). De oudste zoon van Laurentia werd maar drie jaar en de tweede schopte het tot schepen van Amsterdam.

Een jaar na de dood van Albert Fabricius hertrouwde Laurentia met de 53-jarige burgemeester van Amsterdam Pieter Cornelis Hasselaar (1720-1795). Voor de heer van de beide Eemnessen was dat zijn derde huwelijk. Zoals zo vaak in die tijd, had Pieter Cornelis fortuin gemaakt in voormalig Ned.-Indië. Van zijn vader had Pieter Cornelis onder meer Kasteel Groeneveld in Baarn gekregen, waar hij samen met Laurentia en haar kinderen een aantal jaren gewoond heeft.

Kasteel Groeneveld, achterin echtpaar Hasselaar-van Haeften

Pieter Cornelis Hasselaar is in belangrijke mate verantwoordelijk geweest voor de opvoeding van de twee nog levende kinderen van Laurentia uit haar eerste huwelijk. Dat Laurentia, na de dood van Albert Fabricius, in haar huwelijk met Pieter Cornelis Hasselaar het geluk weer hervond stak ze niet onder stoelen of banken blijkens het gedicht dat ze over hem en haar nieuwe geluk schreef.

 

Gedicht van Laurentia Clara Elisabeth van Haeften voor haar man Pieter Cornelis Hasselaar

Vijf jaar na de dood van haar tweede echtgenoot hertrouwde Laurentia opnieuw, ze was toen 53 jaar, nu met de dan 67-jarige weduwnaar Johan Pieterszoon Graafland (1733-1821). Het huwelijk werd in de Hervormde Gemeente van ’s Gravenland voltrokken door dominee G.J. Bruijn. Ook Johan Pieterszoon Graafland is raad en schepen van Amsterdam geweest èn zelfs ook burgemeester van die stad. Hij was bovendien nog bewindvoerder bij de West Indische Compagnie.

Toen ze niet meer voor haar kinderen hoefde te zorgen, begon Laurentia grote belangstelling te tonen voor de genealogie van haar familie, een liefhebberij waarin ze haar dochter Adriana Wilhelmina Clara Fabricius (1764-1806) meesleepte. Via de dochter, zij was zoals gezegd de vrouw van Pieter Witsen Elias, belandde een groot aantal waardevolle stukken betreffende de familie Van Haeften in het archief van de familie Witsen Elias, dat thans bewaard wordt in het Gemeentelijk Archief van Amsterdam. Het grootste deel hiervan bestaat uit afschriften van transportacten van onroerend goed in de Tielerwaard met bijbehorende retroacten. Het is zeer onwaarschijnlijk dat deze stukken na het overlijden van een Van Haeften in genoemd archief gekomen zijn, dan zouden er immers originelen moeten zijn in plaats van afschriften. Bovendien dateren de afschriften van 1794 of kort daarna, toen de meest plausibele eigenaar, Laurentia nog in leven was. Veel waarschijnlijker is dat Adriana Wilhelmina Clara Fabricius ook uit genealogische interesse - zij liet ook in deze periode afschriften maken van de doop-, trouw- en begraafinschrijvingen van de voorouders van haar man - afschriften liet maken van de verzameling charters van haar moeder. Van een deel van de originele documenten echter was haar neef Johan van Haeften Nicolaesz eigenaar, gezien de vermelding op een afschrift dat het origineel op hem berustte.

Terwijl dochter Adriana zich vooral bezig hield met het verzamelen van wat ik zou willen noemen bewijsvoerende documenten, spendeerde moeder Laurentia haar tijd met het maken van stambomen, niet alleen van haar eigen familie maar ook van verschillende aangetrouwde families, en een wapenboek van de familie Van Haeften. In beide werken kon Laurentia haar creativiteit de vrije loop laten. Het is zeer waarschijnlijk, dat ze over de stamboom contact gehad moet hebben met de familie Van Haeften in Blitterswijk. Daarnaast legde ze een cartularium aan van akten over de periode 1496-1660, waarbij leden van de familie Van Haeften betrokken waren.

De stambomen van Laurentia en haar (aanzetten tot het maken van) wapenboek van de familie Van Haeften vormen vandaag de dag nog steeds een belangrijke bron voor genealogisch onderzoek naar haar familie. Het is bewonderenswaardig hoe Laurentia, zonder een modern hulpmiddel als de computer, toch het geslacht Van Haeften redelijk nauwkeurig in beeld gebracht heeft. 

Stamboom van Laurentia van Haeften, detail

Zoals op de bovenstaande foto te zien is, plakte Laurentia een papiertje op die plekken in de stamboom waarover ze aanvullende informatie had gekregen. Natuurlijk zitten er hier en daar wat onnauwkeurigheden in haar werk. Zo gaan twee ongetrouwde dames  Marie van Haeften, dochters van verschillende ouders, op precies dezelfde dag dood. Dat zou wel heel toevallig zijn.

Laurentia heeft niet meer dan een paar pagina’s gemaakt van het wapenboek, dat ze voor ogen had. Sommige bladzijden zijn nog ruwe schetsen, andere geven al een duidelijk beeld hoe het boek eruit zou moeten gaan zien zoals de pagina over haar betovergrootouders en haar overgrootouders.

Bladzijde uit (de aanzet tot) het wapenboek van Laurentia van Haeften

Daar zowel de stambomen als (de aanzet tot) het wapenboek niet in het Archief Witsen Elias bij het Gemeentelijk Archief van Amsterdam voorkomen, maar in Noord Hollands Archief in Haarlem, doet vermoeden, dat Laurentia nog na de dood van haar dochter in 1806 met beide werken is bezig geweest.

Tiel, 21-09-2016