Genealogisch blog 126

Drie foto’s

Bij de voorbereiding van Genealogisch blog 125 kreeg ik drie foto’s onder ogen, die leidden tot een aansluitend verhaal over het gezin van Dirk Welling en Betje Swaab. De eerste foto is gemaakt tijdens een fietstocht die Theodorus Hendrikus (roepnaam Dirk) Welling (1879-1958) maakte naar Paviljoen Phoenix op de top van de Amersfoortse berg met zijn mindervalide zoon Jules Theodorus Hendrikus (roepnaam Jules). Op een zondagmiddag, neem ik aan, gezien de nette kledij van vader en zoon. Theetuin Phoenix Paviljoen was gelegen aan de Utrechtseweg tegenover het Berghotel. Op de foto is waarschijnlijk nog het oude paviljoen te zien. In 1928 liet Brouwerij Phoenix, naar ontwerp van de bekende graficus Nicolaas Petrus de Koo (1881-1960), een groter paviljoen bouwen met een ruim terras met parasols. Het paviljoen, gelegen vlak bij het Belgenmonument, was een geliefd uitstapje voor de Amersfoorters.

Foto 1, Phoenix Paviljoen

Op de foto staat helemaal links Dirk Welling met een rokertje in zijn hand. De jongen, die bij de fietsen staat is zijn gehandicapte zoon Jules die op de foto een jaar of veertien oud lijkt re zijn. De foto zal rond 1920 genomen zijn. De man met hoed op de stoel is achter vader Dirk is vrijwel zeker Eduard Werij, die eveneens als artiest langs circussen en kermissen trok. Hij was ook met een Betje Swaab getrouwd, een tante van de Betje Swaab met wie Dirk Welling was gehuwd. De naam van de diender is niet bekend.

Jules had bij zijn geboorte al een afwijking aan rug, heupen en benen. Als gevolg daarvan is hij als kind vaak verplaatst door middel van een tot invalidenwagen omgebouwde wieg en heeft hij later daardoor vrijwel zijn hele leven met een gipscorset rondgelopen. Door zijn verminderde validiteit is Jules niet oud geworden, hij overleed op 20-jarige leeftijd op 9 april 1925. Hij werd begraven op Begraafplaats Soesterkwartier aan de Soesterweg in Amersfoort. De vrouw naast Jules op de onderstaande foto 2 moet een verzorgende zijn, in ieder geval niet moeder Betje Swaab.

Bijzonder is, dat zich in het Stadsarchief van Amsterdam een archiefkaart van Jules bevindt uit de periode 1937-1945. Volgens die archiefkaart zou Jules werkzaam geweest zijn als administrateur en op verschillende adressen in de hoofdstad hebben gewoond. Het Stadsarchief van Amsterdam heeft de archiefkaart van Jules, echter, als “valsch” bestempeld, Jules was immers al in 1925 overleden. De archiefkaart van Jules zal door familieleden wel gebruikt zijn om uit handen van de Duitsers te blijven. Immers de kinderen van Dirk Welling en Betje Swaab waren Joods, want dat was hun moeder ook.

Foto 2, Jules in invalidenwagen

De derde foto toont het gezin van Dirk en Betje, naar schatting, in de periode tussen 1925 en 1930 gezien de leeftijd van de kinderen. Jules is al overleden. In 1915 hadden Dirk en Betje ook al een doodgeboren kind verloren.

Niet uit te sluiten is dat foto 3 gemaakt is in het etablissement in Amsterdam, waar Dirk als kelner werkte, nadat het gezin vanuit ’s Gravenhage, waar vader Dirk gewerkt heeft als slager, was verhuisd naar een woning vlak naast Theater Carré aan de Amstel in Amsterdam. De zichtbare tekst op het bordje dat op de lambrisering staat luid: ”Bevalt het u hier, zegt het uw vrienden.”

Foto 3, Het gezin van Dirk Welling en Betje Swaab

Rechts van vader Dirk staat oudste dochter Eleonora Margaretha (roepnaam Nora), die leefde van 1912-1994. Nora trad eerst in het huwelijk met gymnastiekleraar Govert de Haas en daarna op 16 maart 1934 met violist Tjalie Werij, een volle neef van haar moeder. Nora en Tjalie kregen twee kinderen. Uit een eerdere relatie had Tjalie al een dochter en een zoon.

Tussen vader Dirk en moeder Betje zit, even netjes als zijn vader in driedelig kostuum, hun oudste zoon Adrianus Leonardus (roepnaam Leo), die op 12 mei 1903 geboren werd. Voordat hij op 24 maart 1933 in Amsterdam trouwde met Gesina (Gien) Akkerman, trok Leo naar het verre Oosten, waar hij als handelsemployee verbleef in Maleisië en Singapore. Eind jaren ’40 van de vorige eeuw vertoefde Leo ook enige tijd in Belgisch Congo. Leo en Gien hadden geen kinderen, omdat Gien zware operaties in haar buik had moeten ondergaan. Leo overleed in 1955 en werd op de Nieuwe Oosterbegraafplaats in Amsterdam ter aarde besteld.

Achter vader Dirk, Leo en moeder Betje staat tweede zoon Eduard (1908-1985). Ook keurig netjes gekleed. Over hem kan ik hier kort zijn, omdat zijn levensloop grotendeels al aan de orde kwam in Genealogisch blog 125 en, nog uitvoeriger, in een artikel dat ik schreef over hem in nr. 1 van 2015 van het genealogische tijdschrift Aqua Vitae.

Aan de arm van moeder Betje staat jongste dochter Margaretha Catharina (roepnaam Greet). Greet werd in 1917 in Amersfoort geboren. Kort na hun huwelijk keerden Greet en haar man Wim Polak Europa de rug toe en vertrokken met hun beide kinderen (zoon en dochter) naar Canada. Daar overleed Greet op 30 november 1980 in Montreal. Haar man Wim is inmiddels eveneens overleden. Van hun kinderen is er een in Canada gebleven, de ander is teruggekeerd naar Nederland.

Tiel, 05-12-2016