Genealogisch blog 283

DNA

In de uitzending van zijn programma “De Raadkamer” van 3 mei j.l stelde Peter R. de Vries de vraag ter discussie of een rechter in Nederland bewijsvoering via onrechtmatig of oneigenlijk verkregen DNA zou accepteren. De deskundigen, aan tafel bij De Vries, waren het er snel over eens, daarmee zou een Nederlandse rechter nooit instemmen.

De Vries gooide de vraag in de groep naar aanleiding van het feit, dat in Amerika een seriemoordenaar tegen de lamp was gelopen, omdat zijn DNA in een genealogische DNA-databank overeen kwam met DNA dat gevonden was op de plaats delict. Een rechercheur was op het idee gekomen om het DNA, dat op de plaats delict was aangetroffen op te sturen naar een  genealogische DNA-databank, met het verzoek na te gaan of zo familie van hem (de dader dus) opgespoord zou kunnen worden.

Peter R. de Vries

Het DNA in de databank bleek te matchen met het ingestuurde materiaal en zo kon de seriemoordenaar  in de kraag gegrepen worden. De deskundigen hadden geen verschil van mening: in de genealogische DNA-databank wordt DNA opgeslagen van mensen, die daarmee verwantschappen willen (kunnen) aantonen. Zij sturen hun DNA op in het volste vertrouwen, dat dat alleen voor genealogisch onderzoek gebruikt wordt. Bovendien hebben de bedrijven die de DNA-databanken beheren toegezegd hun data alleen voor genealogische doeleinden te gebruiken. Dat die rechercheur zo slim was, was voor het strafrechtelijke onderzoek mooi meegenomen.

En passant vermeldde De Vries in de uitzending, dat My Heritage al van enkele tientallen miljoenen mensen, vooral Amerikanen, DNA in zijn database heeft zitten. Andere bedrijven hebben eveneens al grote hoeveelheden DNA-profielen in hun bezit, bijv. in België. Dat Justitie gebruik heeft gemaakt van gegevens in die databases vonden De Vries c.s. op zich een geniale vondst, maar ze haastten zich vervolgens daaraan toe te voegen, dat een Nederlandse rechter op deze wijze verkregen bewijs direct terzijde zou schuiven. Ze waarschuwden, dat je, wanneer je DNA-materiaal van jezelf aan die bedrijven ter beschikking stelt, ook al is het voor genealogisch onderzoek, je nooit zeker weet of die bedrijven jouw DNA-gegevens niet aan derden zullen doorverkopen, ondanks allerlei mooie bepalingen over privacy.

In de genealogische media is al enkele jaren veel te doen over geneografie, het herschrijven van de geschiedenis van de mensheid aan de hand van DNA-profielen. De moderne technologie maakt het mogelijk niet alleen juridisch te bepalen wie je voorouders waren, maar ook biologisch. Je kunt laten bepalen tot welke haplogroep je behoort en waar je mitochondrise moeder heeft geleefd.

Veel afdelingen van de NGV hebben hun leden via lezingen kennis laten maken met de enorme voordelen van de DNA-technologie voor je genealogisch onderzoek. In Tiel kwam iemand van een Belgisch bedrijf vertellen hoe belangrijk het is te weten tot welke haplogroep je behoort en wie je mitochondrise moeder. Je kunt door de moderne technologie makkelijk achterhalen of mensen met dezelfde achternaam familie van je zijn. Er kunnen zelfs matriarchale stambomen opgesteld worden. Wie wil er nou niet weten wie zijn stammoeder was? Het gaat zelfs zo ver, dat de afdeling Betuwe van de NGV een speciale dag gaat organiseren over  matriarchale stambomen. Alle dochters van Eva kunnen zo in kaart gebracht worden.

Haplogroepverdeling Nederland

Was ik na die lezing al zeer sceptisch tegenover geneografie, mijn scepsis is de laatste tijd alleen maar toegenomen. Het programma van De Vries heeft daaraan een belangrijke bijdrage geleverd. Ik vraag me in hoge mate af, wat de werkelijke meerwaarde voor de genealogie is van de DNA-technologie, waarvoor je behoorlijk in de buidel moet tasten. Wat heb ik eraan te weten tot welke haplogroep ik behoor. Als ik weet wie mijn mitochondrise moeder is, kan ik haar dan verder leren kennen? Kan ik haar dan omhelzen?

Wat is er in de genealogie leuker dan aan de hand van authentieke bronnen je stamboom op te stellen. De kracht van de genealogie is het speuren naar nog een oudere generatie via bezoeken aan archieven, via internet, via boeken en tijdschriften en niet te vergeten de verhalen van opa en oma.

Ik snap heel goed, dat bedrijven, die de DNA-technologie beheersen, zoeken naar uitbreiding van hun markt. Ze denken veel voor genealogen te kunnen betekenen bij het opsporen van hun voorouders. Maar is dat werkelijk zo? Kunnen ze me werkelijk op basis van mijn DNA vertellen wie mijn overgrootvader was? Moeten ze daarvoor op zijn minst niet het DNA van mijn overgrootvader of van iemand uit zijn naaste omgeving hebben. Ik weet zeker, dat het opsporen van DNA van mijn overgrootvader een schier onmogelijke klus zal zijn. Het genealogisch eenvoudige “handwerk” is veel goedkoper en veel leuker

Daar komt nog wat bij. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn 6 miljoen mensen vergast. De meesten zijn daarna de verbrandingsoven in gegaan. Hun DNA ging daarbij door de schoorsteen. Laat ik met een voorbeeld duidelijk maken wat ik bedoel. Alle acht kinderen van Hijman Koopman en Mietje de Haas werden vergast in Auschwitz, terwijl zij zelf kort voor de oorlog waren gestorven. Van hun  kinderen en van zeker 21 van hun 29 kleinkinderen is absoluut geen spoor meer te vinden. Hoe zouden de paar mogelijk overlevenden op basis van DNA moeten aantonen, dat zij familie waren van de vergasten. Door de oorlog is van twee à drie generaties het DNA verloren gegaan. Gelukkig zijn er wel archieven bewaard gebleven, die ons nu in staat stellen hen te gedenken.

En nog iets: tegenwoordig kiezen veel mensen ervoor om na hun overlijden gecremeerd te worden en daarmee gaat hun DNA verloren. Of gaan we toestanden krijgen, dat kort na iemands  overlijden even snel DNA moet worden afgenomen voor toekomstig onderzoek. Het kan nog gekker: over een aantal jaren dragen we allemaal een DNA-verklaring op zak, waarmee we toestemming geven kort na ons overlijden alsnog even wat DNA af te nemen.

Ik moet er niet aan denken. Mocht het zover komen, dan zijn we werkelijk aanbeland in het tijdperk van “Big brother is watching you”. Soms zou je denken dat we al in dat tijdperk leven. Mag dan onze innerlijkste eigenheid aub privé blijven, we hebben nog zo weinig.

DNA mag in strafzaken door Justitie worden afgenomen binnen de strikte kaders van de wet, en zo alleen. Dat er mensen zijn, die vrijwillig DNA afstaan, vind ik onbegrijpelijk. Het door Peter R. de Vries aangekaarte voorbeeld bewijst eens te meer op welk glad ijs je je dan begeeft. Je eigenheid is handelswaar geworden! We moeten ons daarbij ook realiseren, dat voor zo’n gek als die met dat snorretje de stap naar eugenetica nog maar zeer klein is.

Tiel 8 mei 2018